Bir domatesin hikâyesiyle başlayan üretim, ülkenin geleceğine açılan yoldur.
Domates, mutfağımızın vazgeçilmezi. Sabah kahvaltısında çiğ haliyle, öğlen salatada, akşam ise yemeklerin ya da sosların başrolünde… Ama bu kadar sık tükettiğimiz domatesin arkasındaki emek, çoğu zaman gözden kaçıyor. Hele ki o domates bir toprakta ilk kez yetiştiriliyorsa, hikâyesi bambaşka oluyor.
Bir Sosun Peşinden Başlayan Serüven
Çalıştığım şirketin sahibi Sayın Önder Bilen, İtalya’da bulunduğu bir seyahat sırasında yediği pizzanın üzerindeki sosun tadına hayran kalıyor. Merakıyla pizzacının şefine sosun sırrını soruyor ve öğreniyor ki bu özel tat, San Marzano cinsi, San Marzano markalı domateslerden yapılmış cinsi bir domatese ait. Türkiye’ye döndüğünde bu domatesin bizde yetişmediğini fark ediyor. O andan itibaren, bu domatesin Türkiye topraklarında yetişmesi için büyük bir kararlılıkla çalışmalara başlıyor.
Bu süreçte yalnızca yatırım yapmakla kalmıyor; tarlaya giriyor, toprakla birebir çalışıyor, hasatta yer alıyor. Domatesi yetiştirdikten sonra onu işleyip sos haline getirerek iç piyasaya sunuyor. Bugün Türkiye’de ithal edilmeden kullanılan bu domatesin arkasında tam iki yıllık bir emek, sabır ve vizyon yatıyor.
Bu hikâye bana bir kez daha gösterdi ki: Yetiştirmek bir sabır işi değil, bir ülkenin geleceğine yapılan en değerli yatırım.
Türkiye’deki Domates Zenginliği
Ülkemiz domates üretiminde oldukça güçlü ve bereketli topraklara sahip. Türkiye'de yetiştirilen başlıca domates çeşitleri şunlar:
- Beef (Etlik) Domates: Etli yapısı sayesinde salatalarda tercih edilir.
- Salkım Domates: Aromatik ve parlaktır; kahvaltılık sofraların vazgeçilmezidir.
- Cherry (Çeri) Domates: Tatlı yapısıyla atıştırmalık olarak tercih edilir.
- Sanayi Domatesi (Roma türleri gibi): Salça ve sos üretimi için uygundur.
- Pembe Domates: Karadeniz'in meşhur lezzetlerinden biridir, ince kabuğu ve dolgun tadıyla bilinir.
- Sivri Domates: Közlemelik ve dolmalık tariflerde tercih edilir.
Bu çeşitliliğe rağmen hâlâ bazı türlerin yurt dışından ithal ediliyor olması, üretimde atılabilecek adımların hâlâ çok olduğunu gösteriyor.
Üretim, Yalnızca Toprakta Değil; Bilinçte Başlar
Sayın Önder Bilen’in bu girişimi bir başarı hikâyesi olduğu kadar, aynı zamanda topluma örnek olabilecek bir üretim modelidir. Ancak yalnızca iş dünyasının bu alanı sahiplenmesi yetmez.
- Devletin teşvik ve destek mekanizmalarını daha geniş çaplı ve sürdürülebilir kılması,
- Vatandaşın yerli üretimi bilinçli şekilde tercih etmesi,
- Eğitim sistemimizin tarımsal bilinçle güçlendirilmesi,
bu gibi adımlar, hem tarımda kalkınmayı sağlar hem de dışa bağımlılığı azaltır.
Bugün bir domatesin toprağa düşmesi, bir ülkenin kendi kendine yetebilme umududur.
Domatesle Yapılabilecek İlham Veren Tarifler
Domates sadece yemeklerde değil, mutfakta ilham veren malzemelerden biri. İşte birkaç öneri:
- Domatesli Köz Sos: Fırında közlenmiş domates, sarımsak, fesleğen ve zeytinyağı ile kahvaltı sofralarına ayrı bir şıklık katabilirsiniz.
- Klasik Domates Soslu Makarna: Soğan, sarımsak ve domatesin eşsiz uyumu. Üzerine kekik ve parmesanla tamamlayın.
- Fırın Domatesli Mücver: Kabak, havuç ve domatesin hafifliğiyle hazırlanan bu tarif, yaz sofralarının vazgeçilmezi olabilir.
- Gazpacho (Soğuk Domates Çorbası): Yaz günlerinde serinletici bir başlangıç. Domates, salatalık, zeytinyağı ve sirke ile yapılır.
Not: Bu tariflerde, ticari marka ya da belirli bir domates türünün ismi özellikle kullanılmamıştır.
Alerjen Uyarısı – Trajikomik Not
Ne yazık ki, bu yazının yazarı olarak ben — domatesin bunca güzelliğine rağmen — çiğ domatese ölümcül alerjisi olan biriyim. Domatesi ne kadar sevdiğimi anlatmam zor, ama onu yiyemiyor oluşum bu yazıya tuz-biber ekti diyebilirim. Bu yazıyı kaleme almak, belki de onunla aramdaki aşk-nefret ilişkisinin en edebi hâliydi.
Bir sonraki yazımda görüşmek dileğiyle, sağlıcakla kalın…
İsmihan AKKÖK