Tarihin en eski içeceklerinden boza, genellikle beyaz darıdan yapılan mayalı bir içecektir. İlk kez İ.Ö 9000-8000’lerde Mezopotamya’da ya da Doğu Anadolu’da yapıldığı bilinmektedir. Dilimize Farsça'da darı ezmesi anlamına gelen ‘’buze’’ sözcüğünden geçmiştir.
Yapımı ise şu şekildedir. Beyaz darı değirmenden çekilerek un haline getirilir, elenerek kabuklarından ayrılır, sonra sulandırılarak mayalanmaya bırakılır. Bekledikçe karbondioksit açığa çıkar ve böylelikle o mayhoş, ekşi tadının temeli oluşur. Mısır tarihçesine bakıldığında onlar içinde önemli bir içecektir. Mısırlılar bozayı darıdan değil, pirinçten yaparak daha beyaz renkte ve daha az ekşilikte bir içecek elde etmişlerdir.
Osmanlı tarihine bakıldığında da önemli bir yere sahip olan boza, içkinin yasak olduğu dönemde az miktarda da olsa alkol içeren meşru sayılan bir içecekti. Bu meşruiyetin temelinde ise ekmek ve boza ile doyan fukara ve askerlerin etkisi çok büyüktür. Bunun yanı sıra, Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi'nde verdiği rakamlara göre, İstanbul’da şerbetçi dükkanı sayısı kadar bozacı dükkanı bulunmaktaydı. Bu da sadece fukara ve askerlerin değil, halkın da sıklıkla bu içeceği tükettiğini göstermektedir. O dönemde boza içerisine halis üzüm pekmezi katılarak tüketilirdi.
Yine o dönemde yaşayan Arnavutlar'ın da bozasının meşhur olduğu Seyahatname'de belirtilmektedir. Eski İstanbul’un Vefa Bozası, Arnavut kökenli Hacı Salih Bey tarafından 1870’lerde üretilmiş ve 1876’da onun kurduğu Vefa Bozacısı günümüze dek ayakta kalmıştır . Bir zamanlar kolera hastalığında tedavi edici amaç ile kullanılan boza günümüz hamile kadınları sütünün gelmesi için de sıklıkla tüketilmektedir.
Bozalı Mousse Tarifi (2 kişilik)
Malzemeler; 90 gr. boza, 50 gr. krema, 30 gr. şeker, 3 adet yumurta, yarım çay kaşığı tuz, servis için leblebi ve üzüm pekmezi.
Yapılışı; Krema soğuk bir kapta iki katına çıkana kadar çırpılır. Yumurta sarıları ve beyazları ayrılır. Beyazına tuz eklenerek, sertleşene kadar çırpılır. Yumurta sarıları şeker ile benmari yöntemi ile pişirilir. Boza eklenir. Üç malzeme havaları kaçırılmadan katlama yöntemi ile yavaş yavaş homojen olana kadar karıştırılır. Kalıba dökülür ve +4 dolapta en az 4 saat soğutulur. Üzerine kırık leblebi ve pekmek eklenerek servis edilir.
Afiyetler olsun...
Nilay Şekerci Yayğır