Bitkisel süt yüzyıllardır farklı kültürlerde kullanılan, süt olmayan ama süt alternatifi olarak bilinen bir kaynaktır. Süt şekeri içermeyen, çeşitli bitkilerden ve sadece su kullanılarak hayvansal süte alternatif olan sütlerdir. Bitkinin türüne göre bir gece öncesinde veya 5-6 saat suda bekletilen bitki bir robottan geçirilerek bir bone veya tülbentten süzülmektedir. Bitkisel süt, hayvansal süt içermeyen, hayvansal süte alerjisi olan ya da vegan ve vejeteryanlar tarafından tüketilmektedir. Bitkinin cinsine göre kalsiyum, vitamin gibi besin değerleriyle zenginleştirilmektedir.
Bütün bitkisel sütlerin yapımında ölçü her zaman aynı olmaktadır. Bu sütler yemek yapımında, bebek maması yapımında ve krema yapımında kullanılmaktadır. Süt yapımına başlamadan bitkinin çeşidine göre bitkiyi kavurarak sütü yapmaya başlamak süte farklı bir lezzet ve aroma vermektedir. Soya fasulyesi ve fındık diğer bitkilere göre daha az nişasta içermektedir. Fakat tahıl ve tohum gibi bitki türleri daha fazla nişasta içermektedir. Bu nedenle bu sütler saya ve fındık sütüne göre daha kıvamlı olmaktadır. Bitkisel sütler pirinç şurubu, şeker kamışı, arpa maltı gibi şekerlerle tatlandırılmaktadır.
Bitkisel Süt Çeşitleri
1-Yulaf Sütü
Yulaf sütü sindirim sistemi için faydalı bir içecektir. İçerisinde zengin lif bulunmaktadır. Zengin lif sayesinde kolesterol düşürücü etkiye sahiptir. A, D, E ve B1 besin değerlerini içermektedir. Yemeklerde, kreplerde, keklerde ve çorbalarda kullanılmaktadır (Kahraman, 2011). Yulaf sütü kendi içerisinde tatlı bir tada sahip olmaktadır. Tatlandırıcılarla tatlandırıldığında karbonhidrat değeri yükselmektedir. İçerisindeki protein değeri 0,3 gram, karbonhidrat değeri ise 7 gramdır (Bridges, 2018).
2-Pirinç Sütü
Yağ ve protein olarak düşük bir süttür. Pirinç sütü B1, B2, E ve B3 besin değerleri bulunmaktadır. İnsan sağlığına faydalı bir süt olmaktadır (Ersöz, 2012). Pirinç sütü popüler sütler arasındadır. Bademe alerjisi olanlar badem sütünü tüketmeyip pirinç sütünü tercih etmektedir. Dengeli bir beslenme kaynağı olmaktadır. Kolesterol içermemektedir. Yağı en az sütlerdendir. Proteinli kaynakları tüketmeyenler için iyi bir alternatiftir. Kalp krizi riskini önlemektedir. Pirinç sütünde bulunan pirinç kepeği kalp sağlığı için oldukça etkili olmaktadır.
3-Soya Sütü
Soya sütü hayvansal gıdaların protein miktarına benzeyen ve “kemiksiz et” olarak nitelendirilen soyadan yapılan bir süttür. İnsan beslenmesinde gerekli olan bir protein kaynağıdır. Yüksek besin değerlerinin kaynağı olarak bilinmektedir. Toplum tarafından fasulyemsi bir tat alınmaktadır. Bu sorunu gidermek için soda ile birlikte karıştırılarak tadı biraz daha yumuşatılmaktadır. İnek sütünün kullanıldığı her yerde soya sütü de kullanılmaktadır. Sütlü tatlıların yapımında da kullanılmaktadır. Kolesterol içermemesi besin değerlerinin yüksek olması sebebiyle uygun bir içecek alternatifidir (Karaçalı, 2017). İnek sütü yerine kullanılan bir süttür. A, D, B12 ve kalsiyum gibi besin değerlerine sahiptir. Alternatif sütler olarak ilk sırada soya sütü yer almaktadır. Kemik yapısı ve kalp sağlığı içinde besleyici bir kaynaktır. İçerdiği protein miktarı 3,7 gram, karbonhidrat miktarı ise 2,7 gramdır.
4-Bezelye Sütü
Sarı bezelyeden yapılan bir süttür. Tadı ve kıvamı inek sütüne benzemektedir. Bezelye sütü soya sütü gibi inek sütüne alternatif olarak gösterilmektedir. Protein ve kalsiyum oranı oldukça yüksektir. Besin değerleri bir insanın günlük alması gereken ihtiyacı karşılamaktadır. B12 vitamininin büyük bir kısmını karşılamaktadır. Bezelye sütü yapılırken bitkisel kısmını alınıp sadece protein kısmı işlem görmektedir. Bu işlem ile sütten bezelye tadı alınmamaktadır. İçerdiği protein oranı 8 gram, karbonhidrat oranı ise 6 gramdır.
5-Patates Sütü
Marketlerde henüz yaygın olmayan, toz halinde bulunan bir süttür. Karbonhidrat bakımından zengin, protein bakımından da yetersizdir. Soya ve fındığa alerjisi olanlar için iyi bir alternatiftir. Gluten ve kazein içermemektedir. İlk sebze bazlı süt olarak kabul edilmektedir. Patates sütünün sağlığa birçok yararı vardır. Vitamin ve kalsiyumbesin değerleri bakımından zengindir. İçerdiği protein oranı 0 gramdır, karbonhidrat oranı ise 20 gramdır.
6-Badem Sütü
Yüksek protein ve besin değerlerine sahip bir süttür. İnsan beslenmesine önemli bir katkı sağlamaktadır. Kalp ve damar hastalıkları riskini azaltmaktadır. Kolesterol düşürücü etkiye sahiptir. Düzenli olarak tüketildiğinde içerisindeki protein sayesinde kan basıncını azaltmaktadır. Günlük protein ve fosfor ihtiyacının yarısını karşılamaktadır. İyi bir E vitamini kaynağıdır. İçerisinde değerler sayesinde antibiyotik yerine geçmektedir. Niasin, riboflavin ve tiamin de bademde bulunmaktadır. İçerisinde bulunan kalsiyum kemik ve diş gelişiminde etkili olmaktadır.
7-Hindistan Cevizi Sütü
Yüksek diyet lifi içeren bir süttür. Yağ bakımından zengin bir kaynaktır. Genellikle yemeklerde kullanılmaktadır. Hafif kremsi bir yapıya sahiptir. Protein bakımından düşüktür. İyi bir D vitamini kaynağı olarak bilinmektedir. Yorgunluğu azaltmaya yardımcı ve B12 bakımından zengin bir kaynaktır. Yağ olarak zengin olduğu için yüksek kaloriye sahiptir. Sütlü tatlılarda ve çırpılarak kremalarda kullanılabilmektedir. Hindistan cevizi yağı bir besin olduğu için Hindistan cevizi sütünün iki çeşidi vardır. Bunlar; tam yağlı hindistan cevizi sütü ve yağsız Hindistan cevizi olarak çeşitlendirilmektedir. Alerjisi olan bireyler de hindistan cevizi sütünü tüketmektedir. İçerisindeki protein oranı 0,1 gram, karbonhidrat oranı ise 8 gramdır.
Peki bu kadar bilgiden sonra bir kaç tarife ne dersiniz...
Kaju Sütlü Portakallı Cheesecake
Malzemeler:
300 g çiğ kaju
1,5 su bardağı su
2 çorba kaşığı dut unu
1 çorba kaşığı erimiş hindistan cevizi yağı
½ çorba kaşığı bal
1 tatlı kaşığı portakal kabuğu tozu
3 adet portakal
Tabanı İçin:
10 adet hurma
1\2 su bardağı kinoa patlağı
2 çorba kaşığı keçiboynuzu unu
2 çorba kaşığı ham kakao
1\2 su bardağı badem unu
2 çorba kaşığı pekmez
Hazırlanışı:
Tabanı için hurmaların çekirdekleri çıkarılıp incecik kıyılır. Kalan malzemeleri karıştırıp orta boy bir kek kalıbının tabanına bastırarak yerleştirilir. Dondurucuya alıp sertleşene kadar tutulur. Portakallı kat için kaju çukur tabağa alınır ve üzeri geçene kadar su ilave edilir. 3-10 saat dinlendirilir. Dinlendirdikten sonra suyunu süzüp, kaju blendere alınır ve 1,5 su bardağı su üzerine dökülür robottan öğütülür. Daha sonra süt geniş bir kaba alınır. Üzerine dut unu, keçiboynuzu unu, hindistan cevizi yağı, bal, portakal kabuğu tozu karıştırılır. Bu karışım dondurucudan çıkarılan tabanın üzerine dökülüp tekrar dondurucuya atılır. Servis etmeden 10 dakika çıkarılıp dinlendikten sonra servis edilir.
Hindistan Cevizi Sütlü Kırmızı Mercimek Çorbası
Malzemeler:
100 g kırmızı mercimek
1 tatlı kaşığı zerdeçal
1 tatlı kaşığı iri rendelenmiş zencefil
2 diş sarımsak
5 su bardağı sebze suyu
1 su bardağı hindistan cevizi sütü
2 dal pırasa
50 g bebek ıspanak
Hazırlanışı:
Mercimeği geniş bir tencereye alıp üzerine zerdeçal, zencefil ve ezilmiş sarımsaklar eklenir. Sebze suyu ilave edip 15 dakika pişirilir. İnce doğranmış pırasayı ekleyip 10 dakika daha pişirilir. ince doğranmış ıspanak ve hindistan cevizi sütü ilave edilip karıştırılır. Tüm malzemeler 2-3 dakika daha kaynatılıp ocaktan alınır. Bir sos tavasında tereyağını eritip ve kırmızı pul biber eklenip karıştırılır. Çorba, kaselere paylaştırılıp üzerine limon sıkılır. Kırmızı pul biberli yağdan gezdirip servis yapılır.
Bir sonraki yazımda görüşmek dileğiyle sağlıcakla kalın...
Büşra Nur Aydın